Overige aspecten erfrecht

OVERIGE ASPECTEN VAN HET NIEUWE ERFRECHT

Hierna bespreken we nog enkele belangrijke wijzigingen in het nieuwe erfrecht. Achtereenvolgens behandelen we de bedrijfsopvolging, de gewijzigde plaatsvervulling, de positie van de executeur en de inwerkingtreding.

Overdracht bedrijfsvermogen op verzoek
Als een erflater een onderneming nalaat, dan heeft hij vaak bij testament zijn bedrijfsopvolging geregeld.
Zo voorkomt hij dat zijn bedrijf in handen komt van anderen dan de beoogde bedrijfsopvolger. Als echter niets is geregeld, gelden dus de regels van het wettelijk erfrecht. De wettelijke verdeling schrijft voor dat de goederen van de nalatenschap aan de langstlevende worden toebedeeld. Voor de situatie dat de langstlevende niet de bedrijfsopvolger is, kan de continuïteit van de onderneming in het gedrang komen. In het nieuwe erfrecht is daarom voor de langstlevende of een (stief)kind de mogelijkheid gecreëerd om het ondernemingsvermogen tegen een redelijke prijs van de rechthebbende over te nemen. Dit geldt ook voor de aandelen van een BV of NV waarvan de erflater bestuurder was en alleen of samen met zijn medebestuurders de meerderheid van de aandelen hield. Het verzoek om overdracht van het bedrijfsvermogen of de aandelen van de BV of NV moet binnen een jaar na het overlijden van de erflater bij de kantonrechter zijn ingediend. De kantonrechter moet de ’redelijke prijs’ vaststellen. Daarbij geldt de waarde in het economisch verkeer als een maximum.
De redelijkheid van de prijs hangt met name af van de mogelijkheid die de bedrijfsopvolger daardoor heeft om het bedrijf voort te zetten.
Naast de overdracht aan het (stief)kind zelf, kan ook worden verzocht om overdracht aan de echtgenoot (of geregistreerde) partner van het (stief)kind. Daarbij moet altijd een zwaarwegend belang aanwezig zijn en mag de overdracht de belangen van andere erfgenamen niet onevenredig schaden. Overigens is het mogelijk dat in de statuten van een BV bepalingen worden opgenomen die een dergelijke overdracht verbieden. De erfgenamen kunnen dan niets anders doen dan zich hieraan te houden. De meeste zekerheid over de bedrijfsopvolging biedt echter ook na de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht toch het maatwerk via een testament.

De gewijzigde plaatsvervulling
Plaatsvervulling wil zeggen dat afstammelingen van de erfgenaam in zijn plaats treden voor zijn erfdeel.
De regeling omtrent de plaatsvervulling is ingrijpend gewijzigd. Onder het huidige erfrecht is plaatsvervulling alleen aan de orde als de erfgenaam is vooroverleden. De kinderen van de erfgenaam treden dan in zijn plaats. Als een erfgenaam zijn deel van de nalatenschap verwerpt, dan wordt dat deel onder de andere erfgenamen verdeeld.
In het nieuwe erfrecht treedt plaatsvervulling niet alleen bij vooroverlijden op, maar ook bij onterving, verwerping en onwaardigheid van een erfgenaam.
Stel vader overlijdt zonder een testament te hebben opgemaakt. Zijn drie dochters en moeder zijn de erfgenamen. Ieder verkrijgt dus een vierde van de nalatenschap. De dochters hebben alledrie twee kinderen. De tweede dochter verwerpt haar deel van de nalatenschap. Haar twee kinderen treden nu voor haar in de plaats. De nalatenschap wordt nu als volgt verdeeld. Moeder krijgt een vierde; de eerste en derde dochter eveneens en de kinderen van de tweede dochter krijgen samen ook een vierde. Dochter twee heeft nu bereikt dat haar kinderen direct in de verdeling van de nalatenschap van haar vader worden betrokken. De plaatsvervulling kan zich overigens ook in de andere drie groepen erfgenamen voordoen.

Let op: Uit het voorbeeld blijkt dus dat eerst de omvang van de erfdelen wordt vastgesteld. Daarna volgt de verdeling. Moeder krijgt dan alle goederen (inclusief schulden) van de nalatenschap toebedeeld en de (klein)kinderen ieder ter grootte van hun erfdeel, een opeisbare vordering bij overlijden van moeder.

Versterking positie executeur
De afwikkeling van de erfenis wordt vaak door de directe nabestaanden zelf gedaan. Het is ook mogelijk om in een testament een executeur te benoemen die de afwikkeling op zich neemt. De executeur kan een erfgenaam, maar ook een buitenstaander zijn.
Op grond van het nieuwe erfrecht kan hij niet meer bij codicil worden benoemd. Zijn rol in de afwikkeling van de erfenis is echter versterkt. Zo kan hij na inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht overgaan tot verkoop van goederen uit de nalatenschap om de schulden van de erflater te voldoen, zonder dat hij daarvoor toestemming van de erfgenamen hoeft te vragen.

Inwerkingtreding
Meer dan vijftig jaar heeft het geduurd om het nieuwe erfrecht tot stand te brengen. Maar nu het er eindelijk is en de hele parlementaire weg al heeft afgelegd, is het toch weer wachten op het Koninklijk Besluit dat voor de inwerkingtreding noodzakelijk is. We gaan er vooralsnog vanuit dat de geplande datum van 1 januari 2003 zal worden gehaald.

Binnenkort zullen wij het nieuwe erfrecht verder behandelen. Er wordt dan onder andere aandacht besteed aan de update van uw testament.

Aan de inhoud van dit nieuwsitem wordt de uiterste zorg besteed. Accuraed Accountants & Adviseurs aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor de onvolledigheid en/of de onjuistheid of de gevolgen daarvan.